ICO nedir?

ICO, son yıllarda sık sık duymaya alıştığımız kripto para veya dijital para projesi geliştiren girişimcilerin, oldukça yüksek olan ilk yatırım maliyetini karşılamak üzere finansman desteği sağlamak amacıyla kullandıkları bir yöntemdir. Yenilikçi bir finansman sağlama modeli olarak değerlendirilen ICO, token satışı veya lansmanı olarak da adlandırılıyor. Bazı yatırımcılar ICO’nun sadece bir finansman yöntemi olmadığını başlı başına bir iş modeli olduğunu ileri sürüyorlar.

ICO, İngilizce, Initial Coin Offering (İlk Para /Jeton Arzı) kelimelerinin baş harflerinden oluşan bir kısaltma. Son yıllarda kripto para girişimcileri arasında oldukça popüler hale gelen ICO, kripto para piyasasının oluşmasından sonra ortaya çıkan yeni bir kavram. ICO, Start-up olarak bilinen yeni kurulan teknoloji şirketlerinin kullandığı IPO, crowdfunding, bootstrapping veya risk sermayesi şirketlerine pay vermek gibi diğer geleneksel metodlara alternatif olarak ortaya çıkan bir tür proje finansmanı yöntemi olarak tanımlanabilir. Özellikle kripto para projelerinin kontrolünü ellerinde bulundurmak isteyen girişimciler ICO platformları üzeride proje finansmanı sağlamayı tercih ediyorlar. 

Dijital para geliştiren girişimciler, kripto para geliştirme, bu projeye hizmet edecek edecek teknolojik alt yapının kurulması ve söz konusu kripto paranın ekosisteme dahil edilmesi gibi oldukça yüksek ilk yatırım maliyeti gerektiren faaliyetlerden oluşan projelerini, henüz kullanımda olmayan kripto paralarını ICO platformları kanalıyla, yatırımcılara satarak finanse edebilirler. ICO yatırımcıları ise umut vaat eden kripto paraları, ICO kanalıyla kripto para geliştiren şirketlerden indirimli olarak satın alabilirler. Yatırımcılar, projenin başarılı olması halinde yatırdıkları paranın değerinin kısa sürede birkaç kat artabileceği beklentisiyle ICO platformları üzerinden yeni çıkan kripto paralara yatırım yaparlar. 

ICO platfromu üzerinden finansman sağlamak isteyen girişimci, geliştireceği bir dijital para projesine kaynak sağlamak için yatırımcıya, yatırdığı paranın karşılığında belirli sayıda jeton (token) adı verilen kripto para satar. Girişimci bu şekilde projesi için finansman sağlarken, çoğunlukla risk sermayesi şirketleri olan ICO yatırımcıları da kullanma girdiğinde çok fazla değer kazanacağını düşündükleri kripto paraları indirimli olarak satın alarak ileriye dönük avantaj elde ederler. ICO’ya konu olan projenin başarıya ulaşması durumunda ilgili kripto para değer kazanancak ve ICO yatırımcısı bu şekilde kar elde edecektir. 

İlk ICO , 2013 yılında Mastercoin tarafından gerçekleştirildi. Mastercoin, Bitcon borsası ve işlem platformu oluşturulması projesi amacıyla sunduğu ICO ile 600.000 ABD doları finansman sağladı. En başarılı ICO platformları arasında Coinfactory, Coral, Coinlaunch performanslarıya öne öne çıkıyor. 

ICO Nasıl Çalışır?

Dijital para geliştirme projelerinin kontrolünün tamamen kendi ellerinde kalmasını isteyen girişimciler çok yüksek olan yeni dijital para geliştirme maliyetlerini ICO platfromları kanalıyla finanse etmeyi tercih ediyor. Risk sermayesi şirketlerinin şans vermediği ve desteklemeyi reddettikleri projeler için girişimcilere, halka arz, bootstrapping (kendi öz kaynaklarını kullanma) veya crowdfunding (kitlesel fonlama) dışında farklı bir alternatif oluşturan ICO sürecinin aşamaları: 

• Yeni kripto para üreten bir girişimci, kripto para projesiyle ilgili tüm detayların yer aldığı ve Beyaz Kitap (White Paper) adı verilen bir tanıtım dosyası hazırlayar ve bunu seçtiği ICO platformuna iletir. 
• Dosya ICO platformu tarafından değerlendirildikten sonra yeni çıkarılan kripto para ICO platformu üzerinden tanıtılır ve yatırımcılara satışa sunulur. 
• Yatırımcılar ICO platformunun kabul ettiği kripto para veya başka para birimileri cinsinden ödeme yaparak yeni çıkan kirpto parayı satın alarak yatırım yaparlar. 
• ICO platformu yeni kripto para satışından elde edilen kaynakları komisyon ve hiznet bdelini düştükten sonra girişimcinin hesabına aktarır. 

ICO’nun nasıl çalıştığını daha iyi anlamak için kripto para, block chain teknolojisi gibi kavramların bilinmesi gereklidir.

ICO ile Halka Arz Arasındaki Farklar?

ICO, hisse senedi halka arzını (IPO) çağrıştırsa da aslında çok farklı bir kavram. 

• Halka Arz’da yatırımcı hisselerini satın aldığı şirkette pay sahibi sıfatıyla bazı haklara sahip olurken, ICO yatırımcısı, sadece satın aldığı kripto paraya ilişkin proje üzerinde hak sahibi olabiliyor. ICO yatırımcısının girişimci şirketin yönetimine ve kararlarına müdahale etme veya şirketin karından pay alma gibi hakları yoktur. 
• Halka Arz’da şirketle ilgili tüm finansal ve diğer verilerin ilgili borsanın kurallarına ve mevcut mevzuatta belirlenen prosedürlere göre açıklanması zorunluyken, ICO’ya konu olan kripto para projeleriye ilgili finansal veriler blok zincir üzerinde açıklanır. 
• ICO’da herhangi bir kurumun denetim ve düzenlemesi söz konusu değildir ve ICO platformu üzerinden finansman sağlanması hiçbir mevzuata ve denetime tabi değildir. 

Blokchain (Blok Zincir) Nedir?

Blok Zincir veya Blokchain teknolojisi, bütün işlemler ve verileri değiştirilemez biçimde ve birden fazla yerde kayıt eden ve saklayan bir tür digital kayıt defteri oluşturulmasını sağlayan bir teknolojidir. HASH algoritmasına göre çalışan bir şifreleme yöntemi olan blok zincir teknolojisi sayesinde, gerçekleşen her türlü işlemin çapraz doğrulaması yapılarak sistemi oluşturan tüm bileşenler tarafından onaylaması, herkes tarafından görülmesi ve ağa bağlı her bilgisayarda ayrı ayrı şifrelenmesi sağlanır. Böylece hatalı bir işlem yapılması önlenmiş olur. 

Kripto Para Nedir?

Kripto para, takas işlemlerinde kullanılan şifreli, dijital ve sanal para birimidir. Kripto paraların en önemli özelliği merkez bankası gibi bir merkezi kurumun denetimine veya düzenlemesine tabi olmamasıdır. Kripto adı, dijital paraların kriptoloji adı verilen özel bir şifreleme yöntemiyle şifrelenmesinden kaynaklanmaktadır. HASH adı verilen tek yönlü bir algoritma kullanılarak şifrelenen dijital paralara ilişkin verilerin şifreleri asla kırılamıyor ve değiştirilemiyor. 

İlk kripto para 2009 yılında Satoshi Nakamoto kod adlı bir kişi veya bir grup girişimci tarafından blok zincir teknolojisi kullanılarak geliştirilen Bitcoin’dir. Bitcoin’in yakaladığı başarı, bireysel ve kurumsal yatırımcıların dikkatlerini dijital para alanına çevirmelerine neden oldu. İçerdiği risklere rağmen bu alanda yaplan yatırımlar her geçen gün artarak büyümeye devam ediyor. 

Crowdfunding Nedir?

“Kitlesel Fonlama” olarak Türkçeye çevrilen Crowdfunding, kaynak ihtiyacı olan yeni girişimlerin projelerine finansman sağlamak için sosyal ağlar ve crowdfunding web siteleri aracılığıyla yatırımcılarla girişimcilerin bir araya getirilmesi ve projelerin çok sayıda kişiden küçük miktarlarda para toplanarak desteklenmesidir. Crowdfunding yönteminin, büyük yatırımcıların yanısıra küçük yatırımcılara da yeni projelere yatırım yapma fırsatı vermesi, yeni girişimlere katılımın ve teknolojinin tabana yayılmasını sağlamak gibi önemli bir işlevi bulunuyor. 

Crowdfunding kampanyaları bağış, ödül veya yatırım bazlı olabiliyor. Yatırımcılar, crowfunding’e konu olan yeni ürünün niteliği ve fiyatına ve yapılan yatırımın büyüklüğüne göre ücretsiz ürün alma, proje etkinliklerine davet edilme, ürüne isim verme ve benzeri gibi ayrıcalıklar veya girişimci şirkette pay sahibi olma hakkı kazanabilirler. Crowdfunding kampanyası için gereken platformu sağlayan ve yöneten crowdfunding web siteleri ise projenin tanıtımı ve fonların girişimciye aktarılması hizmeti karşılığında toplanan fonların belirli bir yüzdesini alırlar. Pay sahipliği veren crowdfunding kampanyaları ABD’de SEC’nin (Menkul Kıymet Borsaları Komisyonu) iznine tabidir. Türkiye’de ve bir çok ülkede henüz bu konuyla ilgili bir mevzuat ve düzenleme bulunmuyor. Bazı kaynaklar, Sermaye Piyasası Kanunu’nda bir değişiklik yapılarak crowdfunding ile ilgili mevzuatın eklenmesine ilişkin çalışmalar yapıldığına ve crowdfunding sisteminin SPK’nın denetimine ve düzenlemesine tabi olacağına ilişkin bilgiler yer almakla birlikte bu konuda net bir bilgi bulunmuyor. 

Crowdfunding kampanyalarının başarıya ulaşmasında, crowdfunding’e konu olan ürün veya proje kadar, kampanyayı yürüten crowdfunding platformu da önemli rol oynuyor. Bazı crowfunding kampanyalarında 24 saat kadar kısa bir süre içinde 5-6 milyon dolar fon toplanabildiği biliniyor. 

Başarılı projelere imza atmış önde gelen crowdfunding web siteleri arasında, Kickstarter Gofundme, Indiegogo bulunuyor. Türkiye’de de crowdfunding kampanyaları yürüten az sayıda platform bulunuyor. Bunlar arasında Fongogo, Arıkovanı sayılabilir. 

Crowdfunding Nasıl Çalışır?

Cowdfunding kampanyası başlatmak isteyen girişimci şirket öncelikle bir crowdfunding platformuna başvurarak projesinin geniş kitlelere tanıtılmasını sağlar. Projenin tanıtımının yansıra ihtiyaç duyulan finansman tutarı, kampanya tarihleri, ödeme yöntemleri ve benzeri şartlar platform aracılığıyla duyurulur. Projeyi desteklemek isteyen yatırımcılar istedikleri tutarda parayı crowdfunding platformu üzerinden gönderirler. Crowdfunding platformu’da yatırımcının ödediği paradan kendi ücretini keser ve kalan tutarı girişimcinin hesabına aktarır. Tipik bir crowdfunding kampanyasının adımları:

• Crowdfunding kampanyası başlatmak isteyen girişimci projesini detaylı olarak tanıtan görsel ve yazılı belgeleri hazırlayarak bir crowdfunding platformuna başvurur.
• Crowdfunding platformu, başvuru belgelerini değerlendirip kabul ettikten sonra, hedeflenen tutarın ne kadar sürede toplanabileceğini, yatırımcılara projeye yaptıkları katkı karşılığında verilecek ödülü veya hakları belirler ve duyurur. 
• Girişimci, kampanya süresi içinde crowdfunding platformu üzerinden potansiyel yatırımcıları proje ve kampanyayla ilgili olarak bilgilendirmeye devam eder. 
• Projeyi beğenen yatırımcılar, crowdfunding platformunun kabul ettiği, kredi kartı, havale ve benzeri ödeme aracıyla istedikleri miktarda ödeme yaparak projeye katkıda bulunurlar. Ödeme yapan yatırımcılara kampanyada belirtilen ödüller iletilir. 
• Girişimcinin, crowdfunding platformu ile yaptığı anlaşmaya bağlı olarak, crowdfunding platformu kampanya süresi içinde belirlenen tutarın toplanamaması durumunda girişimciden hizmet ücreti almayabilir. 
• Kampanya süresi içinde toplanan paralar crowdfunding platformu tarafından girişimcinin hesabına aktarılır ve böylece girişimci crowdfunding kampanyasına konu olan projeye başlayabilir.

ICO Güvenilir midir?

Herhangi bir dijital para projesine yatırım yapmak çok ve çeşitli riskler içerir. Bu risklerin en önemli bölümünü projenin başarıya ulaşması konusundaki belirsizlikler oluşturmaktadır. Ayrıca kripto para sisteminin fazlasıyla karmaşık olması, kripto para piyasalarının herhangi bir resmi kurum tarafından denetlenmiyor ve düzenlemiyor olması, bu alanın sahtecilik ve dolandırıcılığa açık olması ve kripto paranın kullandığı teknolojinin değerlendirilmesindeki zorluklar riskleri artıran diğer faktörlerdir.

Bütün bu risklere bakarak ICO’ların her zaman güvenilir olduğunu söylemek oldukça zor. Ancak, başarılı kripto para projelerinin değerlerinin spekülatif olarak ve çok hızlı bir şekilde yükselmesi ICO’ları yatırımcıların gözünde çekici hale getiriyor ve yatırımcıların riskleri göz ardı etmesine neden oluyor.