Blockchain Ne Demek? Nasıl Kullanılır?

21.yüzyılın en güçlü teknolojilerinden biri olarak görülen Blockchain teknolojisi, yapılan işlemin tarihi, saati, tutarı, kullanıcının dijital kimliği gibi bilgileri içeren veri bloklarını oluşturan dijital veri parçalarının, bir benzeri olmayan “hush” adı verilen bir kodlama sistemiyle kodlanmasını sağlar. Bu kodla kaydedilen dijital bilgileri alfanumerik karakterlere çevrildikten sonra, blok veri zincirine eklenir. Blockchain’de saklanan veriler, paylaşılan ve sürekli olarak güncellenen bir veri tabanında bulunur, ağa dâhil olan tüm bilgisayarlar tarafından kopyalanır ve herkes tarafından erişilebilir. Milyonlarca bilgisayara kopyalanan ve merkezi bir yerde toplanmayan bu verilerin değiştirilmesi mümkün değildir.

Blockchain Nedir? - Blockchain’e Giriş

Bitcoin gibi kripto paralar (cryptocurrency) bağlamında sıkça kullanılan Blockchain (blokzincir) teknolojisi aslında nedir? Son yıllarda oldukça popüler olan kripto paraların temelini oluşturan ve bir tür kayıt tutma teknolojisi olan Blockchain açık bir veri tabanında saklanan dijital bilgi veya veri parçalarının kodlanarak birbirlerine eklenmesinden oluşan bir veri zinciridir.

Dijital, dağıtık ve merkezi olmayan bir kayıt defteri gibi çalışan, banka ve benzeri gibi bir aracı olmadan tüm işlemlerin kaydedilmesini sağlayan bir teknoloji olan Blockchain 2008 yılında Satoshi Nakmoto lakabıyla bilinen ancak kimliği gizli tutulan bir kişi veya grup tarafından geliştirildi. Aynı geliştirici 2009 yılında da Blockchain platformu üzerinde çalışan dünyanın ilk kripto para birimi olan Bitcoin’i tanıttı. 

Kripto paraların transferi, ödeme işlemleri ve işlem kayıtları için kullanılan Blockchain teknolojisi, para transferleri ve ödeme işlemlerinde yüksek işlem ücretleri ve uluslararası işlemlerdeki gecikmeler ve hatalar gibi bankacılık sisteminin neden olduğu problemlerin ortadan kaldırılması ve bankaların ve merkezi bir otoritenin müdahalesinin devre dışı bırakılmasını sağlamak üzere geliştirildi.

Açık (Public) Blockchain Ağları ve Özel (Private) Blockchain Ağları

Herkesin katılımına ve kullanımına açık olan Etherium ve Bitcoin açık blockchain ağlarına yüksek işlem gücüne sahip bilgisayarlar katılabilir. Kurumsal düzeyde oluşturulan özel blockchain ağlarını kullanmak için kullanıcılara belirli işlemleri yapabilmek yetki verilir.

Açık ve özel blockchain ağları arasındaki temel farklar:

• Açık blockchain ağı herkesin güncelleme yapabilmesine ve okumasına izin verir, özel blockchain ise sadece giriş, güncelleme ve okuma yetkisi verilen katılımcılara açıktır ve yetkinin ağ başlatıcısı tarafından doğrulanması gereklidir.
• Açık blockchain ağları yavaştır, özel blockchain ağları daha hızlıdır.
• Özel blockchain ağlarının en önemli özelliklerinden biri gizliliktir. Açık blockchain ağlarında gizlilik ön planda değildir. 
• Özel blockchain ağına örnek olarak Hyperledger Fabric, MultiChain gösterilebilir.

Blockchain Nasıl ve Nerelerde Kullanılır?

Blockchain tabanlı uygulamalar ve platformlar sayesinde, para transferleri, tedarik zincirleri, ödül programları, nesnelerin interneti (IoT) ağ yönetimi, reçeteli ilaçların takibi, gıda güvenliği gibi birçok alanda kullanımı mevcut.

Para transferleri

Blockchain ile para transferi saniyeler içinde ve 7/24 gerçekleştirilebilir.

Blockchain Para Çekme

Blockchain wallet da bulunan kripto paranızı satarak reel bir para birimine dönüştürüp bu tutarı sistemde kayıtlı olan banka hesabınıza transfer edebilirsiniz. Dünaynın bir çok ülkesindeki kullanıcılar henüz Türkiye’de bulunmayan Bitcoin ATM’leriden blockchain wallet’larıda bulunan bitcoinler karşılığında nakit çekebilmektedirler.

Tedarik Zincirleri

Firmalar tedarik zincirinde oluşan problemleri saniyeler içinde tespit edebilir aradıkları ürünleri bulabilir, ürünleri fabrikadan satış noktasına kadar izleyebilirler.

Ödül Programları

Sadakat veya ödül programlarının merkezi bir noktada toplanarak izlenmesi ve koruması sayesinde ilgili şirketlerin kapanması durumunda bile ödül bilgilerine erişim sağlanabilir.

Nesnelerin Interneti (IoT) Ağ Yönetimi

IoT ağlarıın izlenmesi sayesinde ağa dahil olan akıllı otomobil veya akıllı telefon gibi cihazların güvenlik kontrolleri sağlanarak izinsiz erişimler engellenbilir.

Reçeteli İlaçların Takibi

İlaç Üreticilerinin ilaçlarını seri numaralarına göre takip edilerek hastaların doğru ilacı alıp almadıkları izlenebilir.

Gıda Güvenliği

Tüketiciler tükettikleri gıda maddelerinin üretiminden markete gelene kadar geçirdiği aşamaları izleyebilirler.

Blockchain Teknolojisinin Sağladığı Avantajlar

• Merkezi olmayan sınırsız kayıt tutma kapasitesi, 
• Kullanıcı gizliliği
• Düşük işlem ücreti 
• Minimum hata
• Veri güvenliği

Blockchain Güvenilir midir?

Blockchain’de veriler karmaşık algortimalar ve yazılımlar kullanılarak kodlandığı için veri güvenliği en üst seviyededir ve veriler milyonlarca bilgisayar tarafından kopyalandığı için hiçbir kullanıcı tarafından değiştirilemez.

Akıllı Sözleşmeler (Smart Contract)

Smart Contract veya akıllı kontrat, blockchain’e yerleştirilen bir bilgisayar kodu ile kullancıların mutabakata vardıkları şartları yerine getirmesiyle otomatik olarak işleyen kontratlardır. Taraflar, bir araya gelmelerine gerek kalmadan belirledikleri şartları blockchain platformunda çalışan akıllı kontrata gönderirler tarafların edimlerini yerine getirmeleri sonucunda ödeme vs gibi işlemler otomatik olarak yapılır. Sözleşmenin yapılması, uygulanması veya doğrulanması için noter gibi üçüncü kişilerin dahline gerek yoktur.

Akıllı Defter Nedir?

Akıllı sözleşmelere eklenen akıllı muhasebe defteri ile sözleşmelere ilişkin ödemeler yapılabiliyor veya satış bedelleri hesaba geçirilebiliyor. Bitcoin wallet veya kripto para cüzdanı olarak da bilinen Blockchain wallet, kişilerin sahip oldukları kripto paralarla işlem yapabilmesi, bu paraların saklanması, izlenmesi ve yönetilmesi sağlayan dijital cüzdan işlevini yerine getiren bir yazılımdır. 

Blockchain Teknolojisi Nereden Gelmekte?

Blockchain teknolojisi aslında kriptografi kullanılarak birbirine bağlanan ve blok adı verilen kayıtlar dizini oluşturulmasıdır. Bilgisayar teknolojisinde kriptografi ve veri yapıları alanında kullanılmak üzere büyük veri gruplarının bütünlüğünü doğrulamak amacıyla 1979 yılında geliştirilen Merkle tree ve olayların güvenilir bir şekilde kronolojik sıralamasının yapılması amacıyla 1981 yılında geliştirilen Hash zinciri blockchain teknolojisinin temel taşlarını oluşturuyor. 

Türkiye’de Blockchain

Türkiye’de, blockchain teknolojisinin sağladığı düşük maliyet, güvenlik, gizlilik ve hızdan çeşitli blockchain altyapıları kullanarak yararlanan bankacılık ve finans kuruluşları ile bu konuda hizmet sunan şirketler çok sınırlı sayıda olsa da mevcut. Ripple blok zincirine dahil olan Akbank bankacılık işlemlerini, daha hızlı, kesintisiz ve güvenli hale getirmeye çalışırken,  Proofstack, blockchain üzerinde delil toplama ve telif hakları konusunda hizmet veriyor, Ethereum blok zincirine dahil bir blochchain platformu olan Globalmiles uçuş millerinin merkezi bir sistemden izlenmesini sağlıyor. Blockchain teknolojisinin iş dünyasını ve ilişkilerini değişimi ve dönüşümüne katkıda bulunmak amacıyla faaliyete geçen Blockchain Türkiye Platformu’nda Türkiye’nin önde gelen şirketleri aktif bir rol almaya devam ediyor. Borsa İstanbul, Güvenlik altyapısı olarak Blockchain zinciri kullanılan projesiyle Borsa İstanbul, Takas İstanbul ve Merkezi Kayıt İstanbul’un elektronik başvuruya ait müşteri veri tabanında yer alan bilgileri senkronizasyonunu sağladı.

Kamu tarafında ise Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu işbirliği ile düzenlenen “Blockchain'in Kullanım Alanları ve Potansiyelin Keşfi” konulu Blockchain Türkiye Zirvesi, 11 ülkeden 40'ı aşkın uzmanı Blockchain (blokzincir) teknolojilerini konuşmak üzere 18-20 Kasım 2018 tarihlerinde Ankara'da bir araya getirdi. Ulaştırma ve Altyapı Bakan Yardımcısı Dr. Ömer Fatih Sayan, " Blockchain teknolojisini en iyi hale getirmek ve bu endüstriden üstümüze düşen payı almak. için gereken adımları atıyoruz." diye konuştu.

Makalede Geçen Terimler ve Anlamları:

Blocked Ne Demek?

Blocked, İngilizce engellenmiş anlamına gelir. Blockchain teriminde yer alan block ise bir işleme ait dijital kayıtlar anlamına gelir 

Chain Ne Demek?

Chain, İngilizce zincir anlamına gelir.

Riot Ne Demek?

ABD Bioteknoloji firması Bioptix, 2017 yılında adını Riot Blockchain olarak değiştirdikten kısa bir sonra hisseleri %400 artarak 40 dolara tırmandı. Şirketin websitesinde, Riot Blockchain’in blockchain teknolojilerinin oluşturulması, desteklenmesi ve işletilmesinin yanı sıra kripto para madenciliği yaptığı belirtiliyor. Yatırımcıları adında blockchain ihitiva eden şirketlere karşı uyanık olmaya çağıran SEC’nin (ABD Menkul Kıymetler Borsası Komisyonu) Riot Blockchain Inc., şirketinin hisseleri ve borsaya kota olmak için ilettiği başvuru belgeleri ile ilgili açtığı soruşturma halen devam ediyor. Şirketin hisseleri halen NASDAQ’ta 1,60 dolar civarında seyrediyor.

Bitcoin Nedir?

Bitcoin, 2009 yılında Satoshi Nakamoto lakaplı bir kişi veya grup tarafından geliştirilen dünyanın ilk kripto para birimidir. Bitcoin, herhangi bir merkez bankası tarafından arz edilmeyen veya herhangi bir merkezi otoriteye bağlı olmayan bir ödeme aracıdır.