Nihai Kredi Mercii

Nihai kredi mercii, finansal krizler veya likidite sıkışıklıkları sırasında, finansal sistemde fon kaynaklarının yetersiz kaldığı durumlarda merkez bankalarının devreye girerek bankalara ve diğer finansal kurumlara likidite sağlaması anlamına gelir. Merkez bankaları, bu rolüyle bankacılık sisteminin çökmesini önleyerek finansal istikrarı destekler.

Finansal piyasalarda ani nakit çıkışlarının yaşandığı veya yatırımcı güveninin azaldığı dönemlerde, bazı bankalar veya finansal kuruluşlar piyasalardan fon bulmakta zorlanabilir. Bu tür durumlarda merkez bankaları, belirli teminatlar karşılığında kısa vadeli borç vererek finansal sistemin işleyişini destekler ve likidite krizlerinin yayılmasını önler.

Nihai kredi mercii olarak merkez bankalarının temel amacı, finansal sistemin güvenilirliğini ve sürdürülebilirliğini sağlamaktır. Ancak, bu desteğin sürekli hale gelmemesi ve yalnızca acil durumlarda kullanılması büyük önem taşır. Sürekli bir destek mekanizması haline gelmesi, bankaların riskli faaliyetler yürütmesine ve "ahlaki tehlike" (moral hazard) oluşmasına yol açabilir.

Türkiye’de Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), finansal istikrarın korunmasını sağlamak amacıyla likidite sıkışıklığı yaşayan bankalara ve finansal kuruluşlara belirli şartlar altında kredi sağlayarak bu rolü üstlenmektedir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Nihai kredi mercii nedir?
Bir finansal kriz veya likidite sıkışıklığı durumunda, merkez bankalarının finansal kuruluşlara acil likidite sağlayarak piyasadaki fon akışını desteklemesi anlamına gelir.

Merkez bankaları neden nihai kredi mercii olarak hareket eder?
Bankalar arası piyasada fon akışı kesildiğinde ve bankalar piyasalardan borç bulamadığında, sistemin çökmesini önlemek ve ekonomik istikrarı korumak için merkez bankaları devreye girerek likidite sağlar.

Hangi durumlarda merkez bankası nihai kredi mercii olarak devreye girer?
Genellikle ekonomik krizler, ani likidite sıkışıklıkları, büyük finansal çalkantılar veya sistemik risklerin arttığı dönemlerde merkez bankaları bu rolü üstlenir.

Merkez bankalarının sağladığı krediler hangi şartlarla verilir?
Krediler genellikle kısa vadeli olup, bankaların belirli varlıklarını teminat göstermesi gereklidir. Böylece merkez bankası, verilen kredinin geri ödeneceğini garanti altına alır.

Nihai kredi mercii uygulamasının riskleri var mıdır?
Evet. Eğer merkez bankaları sık sık bu mekanizmayı kullanırsa, bankalar daha fazla risk alabilir ve finansal sistemde ahlaki tehlike (moral hazard) oluşabilir. Ayrıca, sürekli müdahale eden bir merkez bankası piyasalardaki doğal işleyişi bozabilir.

Türkiye’de nihai kredi mercii kimdir?
Türkiye’de nihai kredi mercii, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'dır (TCMB). Bankalar ve finansal kuruluşlar, olağanüstü likidite ihtiyaçları oluştuğunda TCMB’den teminat karşılığında kısa vadeli borç alabilir.

Merkez bankaları bu fonlamayı ne zaman sonlandırır?
Merkez bankaları, piyasalar normale döndüğünde ve finansal kuruluşlar tekrar piyasa kaynaklarına erişebilir hale geldiğinde sağlanan likiditeyi geri çeker.