Kripto para dünyasında, vadeli işlem sözleşmeleri yatırımcılara belirli bir varlık üzerinde gelecekteki fiyat beklentileri üzerinden işlem yapma fırsatı sunar. Bu işlemler arasında, son zamanlarda özellikle popüler hale gelen "Perpetual Futures" yani süresiz vadeli işlemler bulunmaktadır. Bu rehberde, süresiz vadeli işlemlerin ne olduğunu, nasıl çalıştığını ve kripto para yatırımcıları için potansiyel fayda ve risklerini ele alacağız.
Vadeli İşlem Nedir?
Vadeli işlem, belirli bir varlığı, önceden belirlenen bir fiyat üzerinden gelecekteki bir tarihte alıp satma sözleşmesidir. Kripto para piyasalarında vadeli işlemler, genellikle Bitcoin gibi dijital varlıkların gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etmek için kullanılır.
Perpetual Futures (Süresiz Vadeli İşlemler) Nedir?
Perpetual futures, geleneksel vadeli işlemlerden farklı olarak herhangi bir son kullanma tarihi olmayan sözleşmelerdir. Bu, yatırımcıların istedikleri süre boyunca pozisyonlarını açık tutabilecekleri anlamına gelir. Süresiz vadeli işlemler, finansman oranı adı verilen bir mekanizma ile düzenlenir. Bu oran, vadeli işlem fiyatının spot piyasa fiyatına yakın kalmasını sağlar.
Fonlama Oranı Nasıl Çalışır?
Vadeli işlemler, spot piyasa fiyatını yakından takip etmek için fonlama oranı gibi mekanizmalarla desteklenir. Bu oran, piyasanın durumuna göre long (alım) ve short (satım) pozisyonları arasında para akışı sağlar. Aşağıda, bu mekanizmanın nasıl işlediğine dair bir örnek verilmiştir:
Örnek: Bitcoin'in spot fiyatı 30.000 USD iken, bir yatırımcı 5x kaldıraç kullanarak 1 Bitcoin'lik bir long pozisyon açmaya karar verir. Bu durumda, yatırımcının marjin olarak 6.000 USD teminat yatırması gerekmektedir (30.000 / 5 = 6.000). Eğer fonlama oranı o sırada saatte %0,01 ise ve bu oran long pozisyonlar için negatifse, yatırımcı her sekiz saatte bir kısa pozisyon sahiplerine bu oran üzerinden ödeme yapar.
Ödenecek miktar = Pozisyon büyüklüğü x Fonlama oranı
Ödenecek miktar = 30.000 x 0,0001 = 3 USD
Eğer bu oran pozitif ise ve siz long pozisyondaysanız, her 8 saatte bir short pozisyon sahiplerine 3 USD ödeme yaparsınız. Eğer oran negatif ise ve siz short pozisyondaysanız, long pozisyon sahiplerinden her 8 saatte bir 3 USD alırsınız. Bu ödemeler, spot fiyat ile vadeli işlem fiyatı arasında büyük farklar oluşmasını önlemeye yardımcı olur.
Perpetual Futures Mekanizması: Ne Zaman Tasfiye Gerçekleşir?
Kaldıraçlı işlemde, fiyatın yatırımcının aleyhine hareket etmesi, marjinin tamamını kaybetmenize ve pozisyonunuzun likide edilmesine neden olur. Bu, başlangıç marjininizin, toplam pozisyon değerine oranla çok daha hızlı erimesi anlamına gelir. Örneğin, 10x kaldıraçta %10, 5x kaldıraçta %20 veya 20x kaldıraçta %5’lik fiyat hareketi likidasyona sebep olur.
Pozisyon Açma:
- Diyelim ki varlığın şu anki fiyatı 10.000 USD.
- 1.000 USD teminat ile 10x kaldıraç kullanarak pozisyon açıyorsunuz.
- Bu durumda, toplam pozisyon büyüklüğünü 10.000 USD değerine ulaşır (1.000 USD x 10 kaldıraç).
Likidasyon Noktası Hesaplama:
- 10x kaldıraç kullanıldığında, açtığınız pozisyonun tersine %10'luk bir hareket tüm marjininizi silebilir ve pozisyonunuzu likidasyona uğratabilir.
- Örneğin, varlığın fiyatı %10 düşerse, yani 10.000 USD’den 9.000 USD’ye gerilerse, düşüş oranı da kaldıraç oranı ile çarpıldığından, %100’lük bir düşüş anlamına geleceğinden dolayı likidasyona uğrarsınız.
- Bu varlığın fiyatı %5 düştüğünde yani 9.500 USD’ye gerilediğinde, marjin oranının yarısını kaybedersiniz (bakiyeniz 500 USD’ye geriler), ancak tasfiye olmazsınız (10x kaldıraç X 5 = %50).
Bu durumda, marjininizin çoğu erimiş olacak, ancak henüz likidasyona uğramamış olacaksınız. Ancak, sürdürme marjini (genellikle başlangıç marjininin %50'si civarında) düşünüldüğünde, bu noktada pozisyonunuz yine de likidasyona çok yakın olabilir. Piyasa biraz daha aleyhinize hareket ederse, likidasyon kaçınılmaz hale gelebilir.
Likidasyonu Önlemek İçin İpuçları
Düşük Kaldıraç Kullanımı: Yüksek kaldıraç, yüksek getiri potansiyeli sunsa da likidasyon riskini de artırır. Daha düşük kaldıraç oranları kullanarak riskinizi yönetebilirsiniz.
Zarar Durdur Emri (Stop-Loss): Zararınızı sınırlamak için pozisyon açarken zarar durdur emri yerleştirmek, beklenmedik piyasa hareketlerinde koruma sağlar.
Piyasa Gözlemi: Piyasa koşullarını sürekli gözlemlemek, ani düşüşler karşısında hızlı tepki vermenizi sağlar.
Perpetual Futures Avantajları
Bitiş Tarihi Yok: Yatırımcılar, istedikleri zaman pozisyonlarını kapatabilir ya da süresiz olarak açık tutabilir.
Yüksek Kaldıraç: Düşük teminatlarla büyük pozisyonlar açma imkanı sunar, bu da küçük yatırımlarla yüksek kazançlar elde etme fırsatı sağlar.
Hedge İmkanları: Spot pozisyonlarınızı risklere karşı korumak için etkili bir araçtır.
Riskler ve Dezavantajlar
Yüksek Volatilite ve Risk: Kripto para piyasalarının volatilitesi, yüksek kaldıraçla birleştiğinde, büyük kayıplara yol açabilir.
Fonlama Oranı Maliyetleri: Uzun süreli pozisyonlarda, fonlama oranları maliyetli hale gelebilir.
Otomatik Likidasyon: Marj seviyeniz sürdürme marjının altına düşerse, pozisyonunuz otomatik olarak likide edilir, bu da önemli zararlara neden olabilir.
Sonuç
Perpetual futures yani vadeli işlemler, kripto para piyasasında esneklik ve yüksek getiri fırsatları sunmasına rağmen, yüksek riskleri ve karmaşık yapısı nedeniyle detaylı bir şekilde anlaşılması gereken finansal araçlardır. Yatırımcıların bu tür araçları kullanmadan önce yeterli araştırma yapmaları ve sadece kaybetmeyi göze alabilecekleri tutarlarda yatırım yapmaları önemlidir. Her yatırım kararı, kişisel finansal durum, risk toleransı ve piyasa koşulları dikkate alınarak özenle değerlendirilmelidir.
