Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Orta Vadeli Program’ın detaylarını çarşamba günü kamuoyuna duyurdu. Bu planın içerisinde her ne kadar ekonomi alanındaki gelişmeler yer alıyor olsa da, “Dijital Türk Lirası” adının geçmesi kripto piyasalarının da ilgisini çekti.
Dijital Türk lirası, potansiyel olarak Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından yaratılacak ve yönetilecek bir merkez bankası dijital para birimidir (CBDC).
OVP’de düzenleme için 2024 yılının son çeyreğine işaret edilen programda ise Dijital TL'ye yönelik şunlar kaydedildi:
“Merkez Bankası Dijital Türk Lirası Araştırma Geliştirme Projesinin ikinci faz pilot bulguları doğrultusunda, Dijital TL'nin yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalar yürütülecektir.”
Buna ek olarak, Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz, kripto para borsalarının da düzenleme kapsamında olacağını söyledi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ise, finans ve finansla ilgili danışmanlık hizmetlerinde hizmet ihracatını artırarak, ülkemize döviz girdisi sağlayacaklarını belirterek, “Dijital Türk lirası çalışmaları devam ediyor, takvimi paylaşacağız” dedi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, blok zinciri teknolojisinin temeli olan akıllı sözleşmeler ile ilgili de katılım finansta İstanbul’u küresel finans merkezlerinden biri haline getireceklerini belirterek, “Menkul kıymetlerin ihraç süreçlerini dijitalleştirecek akıllı sözleşmeler üzerinden gerçekleştirilmesini sağlayacağız.” ifadelerini kullandı.
Merkez bankalarının yarattığı para birimi olan CBDC nedir?
CBDC, yani Merkez Bankası Dijital Parası, bir ülkenin resmi para biriminin elektronik versiyonunu temsil eder. Merkez bankası garantisi altında olan bu dijital varlıklar, geleneksel para birimlerinin bir uzantısı olarak düşünülebilir ve yasal ödeme araçları olarak kabul edilirler. Bu yenilik, mevcut stabilcoin'lerden (fiat para birimlerine bağlı kripto paralar) ilham alınarak ortaya çıkmış bir fikirdir.
CBDC'nin amacı nedir?
CBDC'lerin birincil amacı, halka güvenilir ve kolayca erişilebilen bir dijital para sunabilmektir. Bu, daha geniş toplulukların, özellikle de kredi ve likidite risklerinden korunarak finansal sistemlere erişimini sağlar. Aynı zamanda, CBDC'ler iş dünyası ve tüketiciler için güvence altına alınmış bir dijital ödeme altyapısını desteklerken, finansal dahil etmeyi artırabilir ve küresel arenada bir para biriminin önemini koruyabilir veya güçlendirebilir. Aynı zamanda, merkez bankalarına ekonomiyi dengeleme ve büyüme yönlendirmeye yardımcı olan etkili para politikalarını uygulama yeteneği verir.
CBDC'nin faydaları ve zorlukları nelerdir?
Merkez bankalarının ürettiği dijital paralar, özellikle bankacılık hizmetlerine erişimi olmayan "bankasız" nüfusun finansın içerisine dahil edilmesini sağlar. Aynı zamanda bu yenilik, merkez bankalarının ekonomik istikrarı sağlamak ve ekonomik büyümeyi yönetmek için daha yakından para politikalarını uygulamalarına olanak tanır. Özellikle, CBDC'ler merkez bankasına daha hızlı, doğrudan ve anında bir erişim kanalı sağlayabilir, bu da para politikasının etkilerinin ekonomide daha hızlı görülmesini sağlayabilir.
Diğer taraftan, CBDC'lerin geliştirilmesi ve uygulanması da bazı potansiyel zorluklar ve riskler taşır. Özellikle, farklı ülkelerin CBDC'ler hakkında farklı fikirleri olabilir, bu da potansiyel avantajlar ve riskler konusunda farklı görüşlere yol açabilir. Örneğin, CBDC'ler ticari bankacılık sistemini istikrarsızlaştırabilir. İnsanlar CBDC'leri ticari banka mevduatlarına tercih ederse, bu ticari bankaların sayısının azalmasına ve dolayısıyla kredi arzının azalmasına neden olabilir (son zamanlarda ülkemizde fazla sayıda dijital banka kuruluyor).
Ayrıca, CBDC'lerin getirdiği teknolojik yenilikler, ticari bankaların rolünün azalmasına neden olarak merkez bankalarının para politikası uygulamalarını değiştirmelerini gerektirebilir. Dahası, CBDC'ler diğer tüm dijital varlıklar gibi siber saldırılara ve teknolojik aksaklıklara maruz kalabilir.
CBDC'nin geleceği
Dünya genelinde birçok ülke, CBDC'ler üzerinde çalışmalar yürütmekte ve bu dijital paraları test etmektedir. Bahamalar, ulusal CBDC'sini (Sand Dollar) ilk başlatan ekonomi olmuştur. Çin, Nisan 2020'de dijital para birimi e-CNY'yi denemeye başlayan ilk büyük ekonomidir. Türkiye gibi diğer ülkeler de bu trendi yakından takip etmektedir.
Gelecekte, CBDC'lerin ödeme ve yerleşim sistemlerini daha verimli hale getirmeleri ve merkezi bir sistemde toplanan verilerin güvence altına alınması gerekecektir. Aynı zamanda, ilgili merkez bankası için doğru teknolojiyi seçmek ve potansiyel riskleri en aza indirmek de büyük önem taşımaktadır.
