Piyasa Analizine Giriş: Momentum

Bir önceki yazımızda bazı basit indikatörlerden yüzeysel bir biçimde bahsetmiştik. Ancak şunu belirtmekte fayda var ki, indikatörleri tek tek ve bağımsız olarak tanıtmak pek de faydalı ya da etkili olmayacaktır. Nitekim piyasa analizi için onlarca farklı indikatör ve sistem vardır. Dolasıyla daha genel bir perspektiften, indikatörlerin altındaki matematiksel mantığı anlatarak belirli başlı konseptleri tanıtmanın çok daha etkili oalcağına inanıyoruz. Bu bağlamda, yazı dizisinin devamında indikatörleri basit analojik yaklaşımlarla sistematik bir biçimde tanıtacak ve okuyucuya günün sonunda bir indikatörü bilmeseler bile nasıl çalıştığına dair fikir yürütmek için gereken matematiksel bilgiyi kazandırmaya çalışacağız. Bu yazımızda da momentum kavramını tanıtacak, fizikte ve matematiksel modellemede karşılığıyla ve birkaç basit analojiyle momentuma nasıl yaklaşmamız gerektiğini anlatacağız. 

Momentum, bir fiyatın ivmesi olarak tanımlanabilir. İvme ise genel anlamda “hızın değişim hızı”dır. Hız demişken hemen arabalardan örnek verelim:  Bir araba sabit hızla gidiyorsa hızı sabittir, yani hızı değişmemektedir. Hızı değişmiyor ise hızının değişim hızı, yani ivmesi sıfırdır. Daha matematiksel bir ifade kullanacak olursak, elimizde bir büyüklük var ise, bu büyüklüğün zamana göre değişim miktarı o büyüklüğün hızını verecektir. Hızının zaman göre değişim miktarı ise ivmeyi verecektir. Örneğin, elimizde bir fiyatın T₁ anındaki değeri olsun ve bu değere F₁ diyelim. Aynı fiyatın T₂ anındaki değerine de F₂ diyelim. T₁ ve T₂ arasındaki fiyat değişim hızını şu şekilde hesaplarız:

(1) 

Fiyatın yine T₁ ve T₂ anındaki değişim hızlarını hesapladıktan sonra bunlara V₁ ve V₂ diyelim. Şimdi, fiyatın ivmesini tamamen aynı mantıkla şu şekilde hesaplayabiliriz:

(2) 

İvmenin sistem modellemede önemli bir yeri vardır. Isaac Newton’ı yaşamış en büyük fizikçilerden biri yapan ünlü kanunların biri de der ki:

(3) 

Yani, kuvvet, kütle ve ivmenin çarpımıdır. Peki bu eşitliği piyasalara nasıl uyarlayacağız? Kütleyi piyasa hacmi olarak modelleyebiliriz. Örneğin, bir varlığın piyasa hacmi ne kadar büyükse, fiyatı değiştirmek için gereken kuvvetin o kadar büyük olduğundan bahsedebiliriz. Kuvvet ise dışarıdan gelen etkidir. Fiyatı değiştiren tüm etmenler (kaç yatırımcı olduğu, yatırımcıların yaptıkları alım-satımlar vs.) kuvvete dahil edilebilir. Bu analojilerle Eşitlik 3’ü yorumlayalım. Düşük pazar hacmine sahip bir değerin fiyatı nispeten düşük alış-satış aksiyonlarıyla daha rahat ivmelenebilirken daha yüksek hacmine sahip değerlerrin fiyatlarının ivlendirilmesi daha zordur. Başka bir açıdan yaklaşacak olursa, yüksek ivmeye sahip bir değerin ivmesini değiştirmek için gereken ticaret hacmi de daha fazla olacaktır. Dolayısıyla ivmeli bir şekilde artan fiyatların artış hızının düşmesi ya da fiyatın kendisinin mevcut değerinin altına düşmesi ancak nispeten büyük müdahalelerle mümkün olacaktır.

Piyasalar, geri beslemeye sahip döngüler olarak düşünülebilir. Yani basitçe, bir değerin fiyatı artıyorsa bir noktada kar amaçlı alışlar kar amaçlı satışların gölgesinde kalacak ve fiyatın düşmesine neden olacaktır. Ancak fiyatı ivmeyle artan, yani artış hem fiyatın hem de artış hızının arttığı durumlarda, fazladan bir kuvvet uygulandığından bahsedebiliriz. Bu kuvvet, hisse senedi fiyatını takip ettiğimiz bir şirketin olağan dışı büyümesi de olabilir, paritesini takip ettiğimiz bir ülkenin para biriminin hızla düşmesine neden olan siyasi olaylar da olabilir. Sebebi ne olursa olsun, kuvvetin sıfıra inmesi bile belirli bir zaman alacaktır. Örneğin ülkenin para birimindeki ivmeli düşüşün sabit hızla düşüşe dönüşmesi için belirli siyasi iyileşmeler gerekmektedir. Şunu anlamakta fayda var ki, piyasalardaki değişimler genellikle takip edilebilir hızlarda gerçekleşmektedir. Dolayısıyla ivmeyle artan fiyatların sabit hızla artış trendine dönmesi için de, sabit hızla artan fiyat trendinin duraklama ve akabinde azalma trendine girmesi için de belirli bir zaman geçmesi gerekir. İvmeli fiyatlarda pozisyon almak bu nedenle kısa vadeli bir yatırım yöntemine dönüştürülebilir.

Momentum, fiyatlar üzerinden doğrudan hesaplanabilen bir indikatördür. Bu yazımızda da sizlere momentumu, hesaplanışını ve piyasalar açısından anlamını açıklamaya çalıştık. İndikatörler söz konusu olduğunda, doğrudan fiyat üzerinden hesaplanan pek çok indikatör gibi momentumun da sadece bir bileşeni olduğu pek çok indikatör mevcuttur. Yazı dizisinin devamında, diğer önemli basit indikatörleri de momentum gibi açıkladıktan sonra daha karmaşık indikatörlerde momentum kavramına geri döneceğiz. Bol kazançlar!