Borsa İstanbul’da gerçekleştirilen işlemlere vergi getirilmesi hususunda bekleyiş sürerken, diğer ülke borsalarındaki işlem vergisi ve gelir vergisi uygulamalarını sizler için mercek altına aldık.
İçinde bulunduğumuz haziran ayında Türkiye Büyük Millet Meclisine (TBMM) sunulacak olan yasa teklifi ile birlikte kripto varlıkların ve Borsa İstanbul’da (BIST) hisselerin alım ve satımında işlem vergisi uygulanacağı bildirildi. Buna göre hisse senedi alım ve satımından on binde 1 ile on binde 3 arasında bir işlem vergisi, kripto varlıklarda ise yüzde 2 oranında bir hizmet bedeli alınması planlanıyor. Uzmanlar ise hizmet bedeli uygulamasının ardından ilerleyen günlerde kripto varlıklar için de işlem vergisi uygulamasının gelebileceğine dair değerlendirmede bulunuyor.
Söz konusu uygulamaya dair düzenlemeyi de içeren vergi paketinin ise bayramdan sonra TBMM’ye gelmesi bekleniyor.
Diğer ülkelerde vergilendirme nasıl?
Öncelikle belirtmek gerekiyor ki özellikle işlem vergisi uygulaması yalnızca bizim ülkemizde uygulanan ya da uygulanacak olan bir uygulama değil; dünyada da birçok örneği bulunuyor. Bazı ülkelerde de tıpkı Türkiye gibi yasal düzenleme çalışmaları devam ediyor.
Söz konusu işlem vergisinin amacı olarak ise borsanın daha derinlikli hale gelmesi ve kaliteli bir borsa faaliyeti sürdürülebilmesi gösteriliyor.
Öncelikle ABD’ye bakmak gerekirse, halihazırda menkul kıymet vadeli işlemlerine 0,0042 dolar alım ve satım işlem vergisi ve menkul kıymet işlemleri için milyon dolar başına 21,80 dolar vergi uygulanıyor.
Avrupa Birliği’ne bakıldığında henüz yeknesak bir uygulama dikkat çekmiyor. Farklı Birlik ülkelerinde farklı düzenlemeler bulunuyor. Örneğin Belçika’da yüzde 0,12 ila yüzde 1,32 arasında, Fransa’da yüzde 0,01 ila yüzde 0,30 arasında, İrlanda’da yüzde 1 oranında, İtalya’da 0,02 ila yüzde 0,20 arasında, Polonya’da yüzde 1 oranında, İspanya’da yüzde 0,20 oranında bir işlem vergisi uygulanıyor. Avrupa Birliği genelinde uygulanması planlanan yeknesak bir işlem verisi için hukuki süreç ise 2013 yılından bu yana devam ediyor. Bu düzenlemede, iş birliğine katılan ülkelerde asgari yüzde 0,01 vergi oranına tabi olacak türev ürünler hariç olmak üzere tüm finansal araç türlerindeki işlemler için asgari yüzde 0,1 işlem vergisi oranı öngörülüyor.
Buna ek olarak Finlandiya yüzde 1,6 ila yüzde 2, İsviçre yüzde 0,15 ila yüzde 0,30, Birleşik Krallık yüzde 0,5 ila yüzde 1,5 arasında işlem vergisi uyguluyor.
Bu vergiyi komisyonla ya da gelir vergisi ile karıştırmamak gerekiyor
Şu anda görüşülen düzenlemede yer alan işlem vergisini özellikle işlem gerçekleştirilen aracı kuruluş tarafından alınan komisyonla karıştırmamak gerekiyor. Gerek Türkiye’de gerek dünyanın diğer tüm ülkelerinde, bankalar ya da diğer aracı finans kuruluşları gerçekleştirilen her alım ya da satım işleminden belirli bir oranda komisyon almakta. Bu durum söz konusu finansal kuruluşların kâr etmesi ve varlıklarını sürdürebilmesi adına oldukça doğal bir durum ve belirtmek gerekiyor ki işlem vergisi düzenlemesinin uygulamaya girmesinin ardından dahi bu uygulama devam edecektir.
Çeşitli ülkelerde görülen bir diğer uygulama ise gelir vergisi. Bu, borsada gerçekleştirilen işlemlerden elde edilen gelirin devletin belirlediği oranda vergilendirilmesi anlamına geliyor. ABD, Almanya vb. birçok ülkede bu uygulama mevcut.
Şahsi görüşüm, borsada işlem vergisi uygulamasının borsada daha kaliteli bir işlem faaliyeti oluşturulabilmesi adına faydalı olabileceği yönünde. Vergilendirme dedikoduları ilk çıktığında yatırımcı tarafında satış baskısı yaratan asıl hususun olası bir gelir vergisi ihtimali olduğunu düşünüyorum. Bu ihtimalin ortadan kalkması ile birlikte yatırımcı tarafındaki satış baskısı da yavaş yavaş sönmüş görünüyor. İlerleyen günlerde düzenleme netleştikçe, yatırımcının kafasındaki soru işaretleri de cevaplanacaktır.
