Açık Piyasa İşlemleri (APİ)

Açık Piyasa İşlemleri (APİ), merkez bankalarının para politikasını uygularken kullandığı en önemli araçlardan biri olup, piyasadaki likiditeyi kontrol etmek amacıyla yürütülen işlemleri kapsar. Bu işlemler kapsamında, Türk lirası karşılığında menkul kıymetlerin kesin alım satımı, repo ve ters repo işlemleri ile Türk lirası depo alınması ve verilmesi gibi finansal operasyonlar gerçekleştirilir.

Merkez bankaları, açık piyasa işlemleri aracılığıyla devlet tahvili ve hazine bonosu gibi menkul kıymetleri alıp satarak piyasadaki para miktarını doğrudan etkiler. Likiditeyi artırarak ekonomiyi canlandırmak veya azaltarak enflasyonu kontrol altında tutmak merkez bankalarının temel amaçları arasındadır. Örneğin, ekonomik durgunluk dönemlerinde merkez bankası piyasadan tahvil alımı yaparak likiditeyi artırır ve faiz oranlarını düşürerek krediye erişimi kolaylaştırır. Tersine, enflasyonist baskıların arttığı durumlarda, menkul kıymet satarak piyasadan fazla parayı çeker ve böylece enflasyonu dizginlemeye çalışır.

Açık Piyasa İşlemleri, merkez bankalarının kısa vadeli faiz oranlarını yönetmelerine olanak tanırken, aynı zamanda para arzının düzenlenmesine ve ekonomik istikrarın sağlanmasına yardımcı olur. Bu nedenle, para politikası uygulamalarının en etkili ve esnek araçlarından biri olarak kabul edilir. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) da para politikasını yönlendirmek amacıyla Açık Piyasa İşlemleri'ni düzenli olarak kullanmaktadır.

Açık Piyasa İşlemleri ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Açık Piyasa İşlemleri ne amaçla yapılır?
Açık Piyasa İşlemleri, merkez bankalarının piyasadaki likiditeyi kontrol etmek ve faiz oranlarını yönetmek amacıyla gerçekleştirdiği alım-satım işlemleridir. Temel amaç, ekonomik büyümeyi desteklemek ya da enflasyonu kontrol altında tutmaktır.

Açık Piyasa İşlemleri nasıl çalışır?
Merkez bankası, piyasadaki para arzını artırmak istediğinde devlet tahvili veya hazine bonosu gibi menkul kıymetler satın alır ve piyasaya likidite enjekte eder. Tersine, enflasyonu kontrol etmek için menkul kıymet satarak piyasadaki fazla parayı çekebilir.

Repo ve ters repo işlemleri Açık Piyasa İşlemleri içinde nasıl yer alır?
Repo işlemleri, merkez bankasının geçici olarak piyasaya likidite sağlamak amacıyla menkul kıymet satın alması ve belirli bir vadede geri satması işlemidir. Ters repo ise, piyasadan likidite çekmek amacıyla menkul kıymet satılması ve vadede geri alınması sürecidir.

Açık Piyasa İşlemleri faiz oranlarını nasıl etkiler?
Merkez bankasının piyasa likiditesini artırması faiz oranlarını düşürürken, likiditeyi azaltması faiz oranlarını yükseltir. Böylece, kredi maliyetleri ve yatırım eğilimleri doğrudan etkilenir.

Açık Piyasa İşlemleri hangi durumlarda daha sık kullanılır?
Ekonomik krizler, enflasyonist baskılar, resesyon veya ani finansal dalgalanmalar gibi olağanüstü durumlarda merkez bankaları Açık Piyasa İşlemleri'ni daha sık ve aktif bir şekilde kullanarak piyasa istikrarını sağlamaya çalışır.